Sylwia Kopczyk Syndrom sztokholmski, znany również jako „syndrom uwięzi psychicznej” czy „syndrom niewoli emocjonalnej”, jest stanem, który dotyka ofiar przemocy, porwań, czy przetrzymywania. Charakteryzuje się tym, że ofiara, mimo złego traktowania przez oprawcę, zaczyna doświadczać pozytywnych emocji i lojalności wobec swojego oprawcy. Nazwa tego syndromu pochodzi z wydarzeń w Szwecji w 1973 roku, kiedy to zakładnicy z banku zaczęli bronić swoich porywaczy. Od tego czasu termin ten jest używany do opisu stanu ofiar przemocy.
Syndrom sztokholmski występuje często w toksycznych relacjach oraz w rodzinach o dysfunkcyjnym charakterze. Osoby dotknięte tym syndromem często usprawiedliwiają swojego oprawcę, tłumaczą go i darzą pozytywnymi uczuciami, pomimo że są przez niego znęcane emocjonalnie i doświadczają przemocy psychicznej w związku. Może to prowadzić do uzależnienia od partnera oraz utraty pewności siebie przez ofiarę. W rezultacie, ofiary często akceptują narzucane ograniczenia i nie są w stanie odejść od sprawcy, co przypomina uwiedzenie niszczyciela.
Ważne jest, aby zrozumieć i rozpoznać syndrom sztokholmski w związku, aby móc uwolnić się z toksycznego związku i odbudować zdrowe granice w relacji. Proces ten często wymaga wsparcia rodziny oraz pomocy specjalistów, którzy mogą pomóc osobie dotkniętej tym syndromem w odejściu od sprawcy i uwalnianiu się z toksycznej bliskości.
Historia syndromu sztokholmskiego
Syndrom sztokholmski został po raz pierwszy opisany w 1973 roku w Szwecji, w związku z porwaniem w sztokholmskim banku Kreditbanken. Wówczas czterech zakładników było przetrzymywanych przez sześć dni przez dwóch przestępców. Podczas tego czasu, zakładnicy zaczęli rozwijać przywiązanie do swoich oprawców, co wzbudziło ogromne zainteresowanie mediów i opinii publicznej.
Pochodzenie nazwy i pierwsze przypadki
Wkrótce potem termin „syndrom sztokholmski” został użyty, aby opisać ten fenomen psychologiczny. Nazwa pochodzi od miejsca, w którym doszło do tego wydarzenia – banku w Sztokholmie. Od tego czasu syndrom sztokholmski jest znany na całym świecie jako reakcja ofiary na skrajny stres i zagrożenie życia.
Teoria „przymusowego altruizmu” i syndrom sztokholmski
Istnieje kilka teorii tłumaczących powstawanie syndromu sztokholmskiego, w tym teoria „przymusowego altruizmu”. Według niej, w sytuacjach zagrożenia jednostki mogą być zmuszone do okazywania altruizmu wobec swoich oprawców, nawet wbrew własnej woli. Ten rodzaj altruizmu ma wspierać przetrwanie grupy, ale może również prowadzić do wykorzystywania i nadużyć ze strony oprawców. Ofiara wykazuje wtedy nadmierną wyrozumiałość względem osoby, która ją krzywdzi.
„Mechanizm syndromu sztokholmskiego to reakcja na traumę lub bardzo silny stres, pojawiająca się w ekstremalnie zagrażających sytuacjach.”
Syndrom sztokholmski w związku
Syndrom sztokholmski, znany również jako efekt Stockholm, nie ogranicza się do sytuacji zakładniczych. Może również występować w relacjach osobistych, szczególnie gdy dominuje przemoc. Ofiara, zamiast uciekać od oprawcy, zaczyna czuć sympatię do niego, usprawiedliwia jego zachowania i broni go przed innymi.
Ofiary przemocy w relacjach często nie decydują się na opuszczenie toksycznych związków. Syndrom sztokholmski utrudnia im obiektywną ocenę sytuacji i skorzystanie z pomocy. Może również wystąpić po zakończeniu takiego związku, kiedy ofiara wciąż odczuwa silną potrzebę kontaktu z byłym partnerem.
Przyczyny występowania syndromu sztokholmskiego w relacjach mogą wynikać z długotrwałej przemocy, manipulacji oraz traumatycznych doświadczeń z przeszłości. Ofiary, które są bardziej podatne na manipulacje ze względu na empatyczną czy lojalną osobowość, są szczególnie narażone na rozwój tego syndromu.
| Objaw | Opis |
|---|---|
| Uzależnienie od oprawcy | Ofiara czuje się emocjonalnie przywiązana do osoby, która ją krzywdzi, i nie chce jej opuścić. |
| Poczucie zagrożenia | Ofiara boi się opuszczenia relacji, ponieważ obawia się reakcji oprawcy. |
| Brak chęci ucieczki | Ofiara nie próbuje uwolnić się od oprawcy, a nawet może bronić jego zachowania. |
| Izolacja od innych | Ofiara odcina się od rodziny i przyjaciół, zacieśniając więź tylko z oprawcą. |
| Obrona oprawcy | Ofiara usprawiedliwia zachowanie osoby, która ją krzywdzi, i nie chce jej oskarżać. |
Wychodzenie z syndromu sztokholmskiego wymaga kompleksowego leczenia. Wymaga to terapii poznawczo-behawioralnej, wsparcia społecznego oraz zaangażowania profesjonalistów. Ważne jest również przepracowanie traum z dzieciństwa, które mogły predysponować ofiarę do rozwoju tego syndromu.
„Syndrom sztokholmski to mechanizm obronny, który rozwija się w odpowiedzi na sytuację zagrożenia życia. Ofiara, paradoksalnie, zaczyna identyfikować się z oprawcą, by zwiększyć swoje szanse na przetrwanie.”
Objawy syndromu sztokholmskiego
Objawy syndromu sztokholmskiego obejmują silne pozytywne emocje i głębokie przywiązanie ofiary do oprawcy. Brak wrogości wobec oprawcy jest również charakterystyczny. Ofiara często identyfikuje się z poglądami i zachowaniami swojego prześladowcy, usprawiedliwiając go i broniąc go przed innymi.
Symptomy emocjonalne i behawioralne
Trudności w przyjęciu pomocy od innych oraz izolacja są częstymi objawami. Osoby dotknięte syndromem sztokholmskim często tracą zdolność do odróżniania rzeczywistości od wyobrażeń. Skupiają się na zachowaniach i reakcjach oprawcy, co dodatkowo zwiększa ich zależność.
Charakterystyczne zachowania ofiary
Ofiary często odczuwają całkowitą utratę kontroli nad swoją sytuacją. Są przekonane, że zależą całkowicie od swojego prześladowcy. Traumatyczne wspomnienia związane z zdarzeniem są częstym objawem. Te symptomy wymagają profesjonalnej pomocy i terapii, aby ofiara odzyskała poczucie bezpieczeństwa i niezależności.
