Sylwia Kopczyk Gaslighting to złożona forma przemocy psychicznej, polegająca na manipulacji ofiary, co prowadzi do wątpliwości co do jej percepcji rzeczywistości i pamięci. Sprawca, wykorzystując tę manipulację, zdobywa kontrolę nad ofiarą, która zaczyna wątpić w swoje zdrowie psychiczne. Nazwa „gaslighting” pochodzi od filmu George’a Cukor’a „Gaslight”, opowiadającego o bogatej kobiecie, która zaczyna wątpić w swoje postrzeganie rzeczywistości.
Merriam-Webster uznaje „gaslighting” za słowo roku 2022, a wyszukiwania tego terminu na stronach internetowych zwiększyły się o 1740% w ciągu roku. Jest to forma manipulacji psychologicznej, często spotykająca osoby o submisywnej naturze. Dzięki temu ofiary doświadczają dezorientacji i utraty poczucia realności.
Osoby wychowywane w dysfunkcyjnych rodzinach są szczególnie narażone na gaslighting. To wynika z niejasnych wartości i przekonań, co prowadzi do emocjonalnego stresu, niezdecydowania i niskiej samooceny. Kluczowe jest budowanie silnego poczucia własnej wartości i prawdy, aby przeciwstawić się manipulacjom i odzyskać kontrolę nad własnym postrzeganiem rzeczywistości.
Co to jest gaslighting w związku?
Gaslighting w związku to podstępna forma toksycznych wzorców i dysfunkcyjnych relacji, wykorzystująca bliskość emocjonalną i zaufanie jako broń przeciwko ofierze. Sprawca manipuluje postrzeganiem rzeczywistości ofiary, kwestionując jej uczucia i zaprzeczając własnemu zachowaniu. To robi nawet wtedy, gdy zostało wyraźnie wyrażone lub udokumentowane.
Gaslighting, czyli wmawianie komuś nieprawdy
W relacjach, gdzie zaburzenia osobowości sprawcy prowadzą do gaslightingu, ofiara początkowo nie zdaje sobie sprawy z manipulacji. Sprawca stopniowo zwiększa intensywność swoich działań, od drobnych kłamstw po otwarte zaprzeczanie oczywistym faktom. Osoba poddana gaslightingowi, zdezorientowana i podważająca własne poczucie wartości oraz percepcję rzeczywistości, staje się coraz bardziej zależna od swojego partnera. To umacnia pozycję manipulatora.
Powolne przejmowanie kontroli nad postrzeganiem rzeczywistości przez ofiarę
Długotrwały gaslighting prowadzi do sytuacji, w której ofiara traci kontrolę nad własnym życiem i wartościami. Pojawia się dysonans poznawczy. Ofiara zaczyna polegać na wersji rzeczywistości przedstawianej przez sprawcę, stając się niepewna własnych myśli i odczuć.
„Gaslighting to forma psychicznego lub emocjonalnego znęcania się, a według danych z Centers for Disease Control and Prevention, ponad 43 mln kobiet i 38 mln mężczyzn doświadczyło przemocy psychicznej lub emocjonalnej ze strony partnera.”
Gaslighting w związku – jak go rozpoznać?
Rozpoznanie gaslightingu, czyli toksycznego zachowania polegającego na wmawianiu ofierze, że jej postrzeganie rzeczywistości jest błędne, jest kluczowe w radzeniu sobie z tą formą manipulacji psychologicznej w związku. Sprawca gaslightingu często stosuje różne formy manipulacji, by wprowadzić ofiarę w stan niepewności i podważyć jej poczucie realności.
Przykłady technik stosowanych przez sprawcę
Sprawca gaslightingu może wykorzystywać takie techniki jak:
- Kwestionowanie pamięci ofiary i jej zdolności adekwatnego reagowania
- Manipulowanie kłamstwami na temat wydarzeń
- Porównywanie ofiary z innymi ludźmi, by udowodnić jej niższość
- Udawanie, że nie rozumie oceny sytuacji ofiary i odmowa słuchania
Objawy mogące świadczyć o byciu ofiarą gaslightingu
Osoby doświadczające gaslightingu w związku często wykazują symptomy gaslightingu, takie jak:
- Poczucie dezorientacji i trudności z podejmowaniem decyzji
- Wątpliwości co do własnego zdrowia psychicznego i poczucie wartości
- Przesadne przepraszanie partnera i myślenie, że „nie są wystarczająco dobre”
- Utrata poczucia realności i skutki emocjonalne związane z manipulacją
Uważna obserwacja znaków ostrzegawczych i toksycznych zachowań może pomóc w rozpoznaniu gaslightingu w związku.
Strategie obronne przed gaslightingiem w związku
Kluczem do odzyskiwania kontroli w obliczu gaslightingu w związku jest budowanie własnej pewności siebie i umacnianie poczucia własnej wartości. Utrzymywanie silnych relacji z innymi, którzy mogą zapewnić perspektywę i wsparcie, jest niezwykle ważne. Ponadto, nauka asertywności i wyrażania własnych potrzeb i uczuć bez obawy o negatywną ocenę może pomóc w ochronie przed dalszą manipulacją.
Budowanie własnego systemu wartości i pewności siebie
Ważne jest również budowanie własnego systemu wartości i poczucie własnej wartości, aby nie dać się zwątpić w siebie. Dzięki temu będziesz w stanie skuteczniej bronić swoich granic i chronić własną perspektywę, nawet w obliczu ciągłego podważania rzeczywistości przez manipulatora.
Dokumentowanie wydarzeń i zachowań partnera
Gromadzenie dowodów i weryfikacja faktów może być kluczowa w obronie przed gaslightingiem. Zapisywanie swoich uczuć, rozmów i reakcji sprawcy może pomóc w zidentyfikowaniu wzorców i przekonująco przedstawić dowody innym, np. terapeucie czy w sytuacji sądowej. Dokumentowanie pozwala wzmocnić swoją pozycję i chronić własną perspektywę.
Obrona przed gaslightingiem w związku wymaga cierpliwości i determinacji. Pamiętaj, że podnoszenie samooceny i budowanie granic to kluczowe strategie w walce z tą formą manipulacji.
Gaslighting w związku – kiedy szukać pomocy?
Doświadczenie gaslightingu w związku wymaga natychmiastowej reakcji. Warto zwrócić się o pomoc do terapeutów specjalizujących się w relacjach lub terapii odzyskiwania kontroli nad własnym życiem. Możesz również skorzystać z usług organizacji pomocowych oraz grup wsparcia dla ofiar przemocy psychicznej, które oferują wsparcie i zrozumienie.
Gaslighting jest formą przemocy psychicznej, karana od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku szczególnego okrucieństwa lub próby samobójstwa, kara może wynosić od 10 do 12 lat. Dlatego ważne jest, aby nie bagatelizować tej formy manipulacji i szukać pomocy profesjonalnej.
Pamiętaj, że gaslighting to poważne nadużycie, a ty nie jesteś winny/a tej sytuacji. Nie bój się szukać pomocy i wsparcia. To pierwszy krok do odzyskania kontroli nad swoim życiem i relacjami.
